Torbalı ; Tarihin bilinen devirlerinden beri çeşitli uygarlıkların merkezi
içerisinde kalmış olup; ismini antik çağın ünlü şehirlerinden biri olan
“Metropolis” bir diğer adıyla Triyanna yada Tripolis’den aldığı rivayet
edilmektedir. (Bu günkü yerleşim yerinin yaklaşık 5 km güneyinde)
Bugünkü Torbalı Küçükmenderes havzasında verimli topraklar üzerinde kurulmuş
olup ; Ephessos (Selçuk), Smyrna (İzmir), Kolophon (Değirmendere), Nation
(Ahmetbeyli) ve Nif (Kemalpaşa) antik kentleri arasında kalan bölgede MÖ. 3000
yıllarında ilk yerleşim gerçekleşmiştir. Metropolis kentiyle birlikte M.Ö. 2500
yılında Hititler zamanında yörenin geliştiği, MÖ. VII. yy da Lydia zamanında en
parlak çağını yaşadığı anlaşılmıştır. Sırasıyla Neolitik, Kalkolotik,Tunç
Çağları ile Frigya, Lydia, Pers, Roma ve Bizans dönemlerini, 1071-1317
tarihlerinde Selçuklular ve Aydınoğulları, daha sonraları Osmanlı dönemini
yaşamıştır. Torbalının Türk egemenliğinde bir yönetim birimi statüsü kazanması
1390 yılında Yıldırım Bayezit’in şehzadesi Ertuğrul Beyi vali olarak Aydın’a
atanmasıyla başlamış, o dönemde Torbalı İzmir Sancağına bağlı bir birim olarak
kayıtlara geçmiştir.
Osmanlı döneminde Osmanlı Sultanı Çelebi Mehmet’in 1414 yılında İzmir’i alması
ile birlikte 1425 yılından sonra İzmir ve civarı tümüyle Osmanlı yönetimi altına
girmiştir.
Birinci Dünya Savaşını müteakiben 15 Mayıs 1919 -7 Eylül 1922 yılları arasında
40 aya yakın bir süre işgal altında kalmıştır.
Kurtuluş Savaşının kazanılması ve Cumhuriyetin ilanı ile birlikte 20 Nisan 1924
tarihli 491 Sayılı Teşkilatı Esasiye Kanunu uyarınca sancaklar kaldırılmış,
yerine vilayetler ihdas edilmiş, bunun sonucu Aydın Vilayeti parçalanmış, İzmir
Sancağı da İzmir Vilayeti olarak kurulmuştur. Torbalı da İzmir’e bağlı bir
nahiye olmuştur.
26 Haziran 1926 tarih ve 387 Sayılı Teşkilatı Mülkiye Kanunu ile Torbalı ilçe
haline getirilmiş, 1927 yılında ise belediyelik olmuştur.
Metropolis Antik Kenti
İzmir ili, Torbalı ilçesine 12.km uzaklıktaki Yeniköy ile Özbey köyleri
arasında bir tepe üzerine kurulmuşolan Metropolis, “ana tanrıça kenti” anlamına
gelmektedir. Metropolis İonia bölgesinin antik bir kentidir. Oldukça verimli
Kaystros(Küçük Menderes) Ovası’na hâkim konumda yer alan kent, Smyrna ile
Ephesos arasındaki antik yol üzerinde kurulmuştur. Strabon, Ege Bölgesi’ndeki
ünlü şarap merkezleri arasında Metropolis’i de saymış ve Smyrna-Ephesos yolu
üzerinde, Ephesos’tan 120 stadio uzaklıkta olduğunu belirtmiştir.
1989 yılından beri yürütülen çalışmalarda en erken yerleşim akropolde
bulunmuştur; Erken Tunç Çağı ve M.Ö.2.bine ait malzemeler ve Hitit Dönemi’ne
ait bir mühür ele geçmiştir; yine akropolde M.Ö.725 yıllarından sonra Helen
Dönemi’ne ait yerleşim kurulmuştur. Arkaik Dönem’e ait mimari ve seramik
buluntuların ele geçmesine rağmen, Klasik Dönem’e ait hiçbir buluntu ele geçmemiştir.
Kent asıl gelişimi M.Ö. 3.yy’da Helenistik Dönem’de yaşamıştır; aynı zamanda
yoğun bir şehirleşmenin gözlendiği bu dönemde stoa, tiyatro ve bouleuterion
gibi anıtsal kamu binaları inşa edilmiştir. M.Ö. 133 yılında diğer kentler gibi
Roma hâkimiyetini kabul eden kent, önemini koruyarak hamam, gymnasium gibi kamu
yapılarının dışında Roma İmparatorluk geleneğinde zengin evleri de
yapmışlardır. Bizans Dönemi’nde bir piskoposluk merkezi olan kent, yine bu
dönemde savaşlar ve ekonomik sebeplerden dolayı küçülmeye başlamış; savunma
amaçlı bir Bizans Kalesi, M.S.13.yy’da Laskarisler Dönemi’nde, Helenistik stoa
ve bouleuterion yapılarına zarar verecek şekilde inşa edilmiştir.(www.torbali.bel.tr)